تفسیر بیت حکیم، رضی الله عنه

عالم غیب

فى لبس من خلق جدید: برگرفته است از آیه‏ى کریمه: «أَ فَعَیِینا بِالْخَلْقِ اَلْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فِی لَبْسٍ مِنْ خَلْقٍ جَدِیدٍ » (مگر ما از آفرینش نخستین درماندیم، نه، ولى منکران، از آفرینش نو، در غفلت و اشتباه‏اند)[1]

سر رشته را یافتن: به کنایه، رسیدن به اصل و مبدا، حل مشکل.

غبین: غبن و زیان دیدن در معامله. مخفف: غبینه اسم مصدر.

انواع: به معنای همان صورت‌های پنهانی و غیر‌مادی کائنات است.

مولانا می‏‏خواهد بگوید: همه موجودات و خوب و بد دنیا، یک صورت غیبی دائم و جاودان دارند و این کلام را به قرآن مستند می‌کند: « وَإِن مِّن شَیْءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ»چیزی نیست که خزائن آن نزد ما نباشد و ما آنها را به اندازه مشخصی فرو می‏‏فرستیم، نه بیشتر.[2]این گذر‌گاه، عالم غیب است که از درون دل مردِ آگاه آغاز می‏‏شود.

   دانى چرا چون ابر شد در عشق چشم عاشقان             زیرا که آن مه بیشتر در ابرها پنهان شود

     اى شاد و خندان ساعتى کان ابرها گرینده شد             یا رب خجسته حالتى کان برقها خندان شود

     ز ان صد هزاران قطرها یک قطره ناید بر زمین           ور ز آنک آید بر زمین جمله جهان ویران شود

   جمله جهان ویران شود وز عشق هر ویرانه‏ى             با نوح هم کشتى شود پس محرم طوفان شود

   طوفان،اگر ساکن بدى گردان نبودى آسمان            ز ان موجب بیرون از جهت این شش جهت جنبان شود

دیوان، ب 5706 ببعد

( 2046) عالم غیب ابر دیگر و آب دیگر آسمان و آفتاب دیگر دارد. ( 2047) او جز بر خاصان آشکار نمى‏گردد و دیگران از آن در پرده بوده و محرومند. ( 2048) بارانى براى رشد و نمو و پرورش دادن است و باران دیگرى براى پژمرده نمودن.( 2049) باران بهارى نافع بوده و باران پائیز بمنزله تب است.( 2050) باران بهار نباتات را بناز مى‏پرورد و باران خزانى ناخوش و زرد مى‏کند.( 2051) و همچنین سرماها و گرماها و آفتاب فصول و بادها با هم متفاوتند.( 2052) در عالم غیب نیز همین عوامل موجود و مثل عالم مادى اقسام آنها در سود و زیان و در رنج و راحت با یکدیگر متفاوتند.

مولانا اعتقاد دارد به این‌که آن‌چه در آفرینش و جهان مادی می‏‏بینیم، یک صورت مادی و ظاهری دارد که فناپذیر است، اما در عالم غیب هم صورت دیگری دارد که خاصان حق می‏‏توانند آن را ببینند. این صورت غیبی فناناپذیر و یکی از جلوه‏های آفرینش پروردگار است. مولانا می‏‏گوید: سرما و باد و آفتاب هم، ‌گاه مفید و گاه زیان‌آور است و اگر به تفاوت آنها توجه کنی، سر‌رشته معرفت اسرار حق را خواهی یافت. هم‌چنین مولانا به سخن حکیم سنایی غزنوی اشاره می‏‏کند که:خلاصهْ آن این است: سیر روح انسان به سوی حق، از گذر‌گاهی است که در ورای این جهان و فراتر از این عالم ظاهر و زمین و آسمان است.